Καλυψώ Νικολαΐδη: «Δεν μπορεί η Ελλάδα να συμπεριφέρεται σαν βομβιστής αυτοκτονίας»

• Μιλάει η καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης 
• Κρουστάλλη Δήμητρα, ΤΟ ΒΗΜΑ: 07/06/2015

«Πιστεύω ότι οι Ελληνες ξέρουν ποια είναι τα προβλήματά τους, τα κατανοούν καλύτερα από τον Σόιμπλε, ακόμη και αν κάποιοι βρίσκονται σε άρνηση. Θα έπρεπε όμως να τα αναγνωρίσουν εγκαίρως και να προσπαθήσουν να τα αντιμετωπίσουν μόνοι τους» παρατηρεί η κυρία Νικολαΐδη

Η Καλυψώ Νικολαΐδη, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων και διευθύντρια του Κέντρου Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επισκέφθηκε την προηγούμενη Τρίτη την Αθήνα για την εκδήλωση «Η κρίση της Ευρώπης και πώς να βγούμε από αυτήν». Ομιλητές στo ίδιο πάνελ ήταν ο Τίμοθι Γκάρτον Ας, καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στην Οξφόρδη, και ο Οθων Αναστασάκης, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών της Οξφόρδης. Η κυρία Νικολαΐδη είχε μόλις επιστρέψει από τη Γερμανία, οπότε γνώριζε πολύ καλά τι έλεγε όταν μιλούσε για την κόπωση των Ευρωπαίων με το ελληνικό πρόβλημα. «Ολοι θέλουν να μπει ένα τέλος. Αν γίνει με συμφωνία, τόσο το καλύτερο» επεσήμανε.

Την ώρα που η κυρία Νικολαΐδη μιλούσε στο «Βήμα της Κυριακής» βρισκόταν στην επικαιρότητα το άρθρο του Αλέξη Τσίπρα στην εφημερίδα «Le Monde» μέσω του οποίου ο Πρωθυπουργός επέρριπτε ευθύνες για τη μη επίτευξη συμφωνίας στους θεσμούς και στις «παράλογες προτάσεις τους». Η ελληνικής καταγωγής καθηγήτρια, με πλούσιο συγγραφικό έργο και θητεία συμβούλου σε αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και στην Κομισιόν, απέφυγε να σχολιάσει την πολιτική επικαιρότητα. Υπενθύμισε όμως ότι δεν υπάρχει «μια ενιαία Ευρώπη αλλά ένα μωσαϊκό διαφορετικών αντιλήψεων στην Ευρώπη». Και προσέθεσε ότι οι Ελληνες θα πρέπει να απαλλαγούμε από την αίσθηση της θυματοποίησης, ότι οι άλλοι Ευρωπαίοι θέλουν να μας πνίξουν οικονομικά, να μας τιμωρήσουν.

Εμείς και οι άλλοι

«Κανένας δεν θέλει να υποφέρουν οι Ελληνες. Στην υπόλοιπη Ευρώπη όμως υπάρχει η εντύπωση ότι πιστεύουμε πως είμαστε ξεχωριστοί, ένας περιούσιος λαός. Δεν είμαστε όμως. Ο μόνος λόγος που οι Ελληνες υπέφεραν περισσότερο από άλλους λαούς είναι επειδή είχαν περισσότερα προβλήματα. Οι ευρωπαίοι εταίροι λένε "θέλουμε να σας βοηθήσουμε να βοηθήσετε τον εαυτό σας αλλά, αν δεν το θέλετε κι εσείς, εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι". Πιστεύω ότι οι Ελληνες ξέρουν ποια είναι τα προβλήματά τους, τα κατανοούν καλύτερα από τον Σόιμπλε, ακόμη και αν κάποιοι βρίσκονται σε άρνηση. Θα έπρεπε όμως να τα αναγνωρίσουν εγκαίρως και να προσπαθήσουν να τα αντιμετωπίσουν μόνοι τους» παρατηρεί.

Κατά την άποψή της, ο Μάριο Ντράγκι με την ποσοτική χαλάρωση και τον ELA προσπάθησε να κερδίσει χρόνο για τους πολιτικούς. Οι πολιτικοί όμως έδειξαν απροθυμία. Η Ευρώπη, λέει, θα έπρεπε να σημαίνει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, ένα βήμα πιο μακριά από τον δημοκρατικό κύκλο εκλογών κάθε χώρας. «Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα. Το μεγάλο μειονέκτημα της διαπραγμάτευσης είναι ότι έχει αυτή τη μεσοπρόθεσμη αφήγηση σε συνδυασμό με τη λογική της "αιρεσιμότητας" ως στοιχείο της διακυβέρνησης, και κανένας δεν συζητάει τι θα πρέπει να κάνουμε σήμερα αν θέλουμε σε δέκα χρόνια να είναι η Ελλάδα μια ζωντανή οικονομία. Αυτό θα έδινε κίνητρο στους πολίτες που είναι εξουθενωμένοι».

Παρά την κριτική που ασκεί στη μυωπική αντιμετώπιση της κρίσης από τους ευρωπαίους ηγέτες, η κυρία Νικολαΐδη είναι εξίσου αυστηρή με το λεγόμενο «λόμπι της δραχμής». «Είναι μια επικίνδυνη ψευδαίσθηση η αντίληψη ότι η έξοδος από το ευρώ θα ήταν μια καλή λύση για την Ελλάδα. Με τη δραχμή θα έχουμε νόμισμα αλλά δεν θα έχουμε χρήματα» σημειώνει.

«Κάποιοι αναδεικνύουν τα πλεονεκτήματα της δραχμής», συνεχίζει, «όπως τη δυνατότητα της κυβέρνησης να την υποτιμά και τομείς όπως ο τουρισμός να γίνουν ανταγωνιστικοί. Θα υπάρξουν όμως πολλά προβλήματα: η Ελλάδα δεν θα μπορεί να δανειστεί από τις αγορές όπως με το ευρώ, τα εισαγόμενα είδη θα γίνουν πολύ ακριβά, τα επενδυτικά κεφάλαια θα φύγουν, η οικονομία θα καταρρεύσει. Επιπλέον, δεν μπορείς να κατεβείς από το τρένο της ΕΕ και να ανεβείς ξανά, πρέπει να μείνεις πάνω και να είσαι συνειδητοποιημένος επιβάτης. Το Grexit είναι μια πολύ κακή ιδέα» τονίζει και εκτιμά ότι η σχετική συζήτηση εκτελωνίζεται από την Ελλάδα προς το εξωτερικό και όχι το αντίστροφο. «Σε αυτόν τον ασταθή κόσμο ο συμβολισμός είναι το παν. Οσο πιο πολλές φωνές υπέρ της δραχμής υπάρχουν στην Ελλάδα και στον ΣΥΡΙΖΑ, τόσο πιο αυτοεκπληρούμενες γίνονται οι προφητείες τους. Οι επενδυτές ανησυχούν, η Ευρώπη δεν πιστεύει στη δέσμευση των Ελλήνων να συνεχίσουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και έτσι συντηρείται ο φαύλος κύκλος. Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι μήπως, εξαιτίας αυτής της σπείρας, συμβεί το ατύχημα. Θα ήταν καταστροφή» υπογραμμίζει.

Η αξία της γεωπολιτικής

Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί στη διαπραγμάτευση δύο, θεωρητικώς, ισχυρά όπλα: τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας και την απειλή του αποτυχημένου κράτους. Στην πράξη, ωστόσο, είναι αποτελεσματικά; «Υπάρχει η γεωπολιτική ως απειλή - εγώ την ονομάζω γεωπολιτική της απελπισίας - και η γεωπολιτική ως υπόσχεση. Η απειλή ζημιώνει τη χώρα. Η Ελλάδα ωστόσο μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην περιοχή, ενταγμένη στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, όχι απομονωμένη στη μικρή γωνιά της χρησιμοποιώντας απειλές και κουτοπονηριές». Από την άλλη πλευρά, η απειλή του αποτυχημένου κράτους προκαλεί πραγματικό φόβο, στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ. «Υπάρχει μια κατηγορία επιχειρημάτων που είναι πανίσχυρα όταν υπάρχουν αλλά δεν εκστομίζονται. Είναι παράδοξο, αλλά δεν μπορείς να απειλείς τους άλλους ότι θα τους κάνεις να δυστυχήσουν. Δεν μπορεί η Ελλάδα να συμπεριφέρεται σαν βομβιστής αυτοκτονίας, σε μια γειτονιά που φλέγεται από την Ουκρανία ως τη Συρία και τη Λιβύη» τονίζει.       

Σε μια περίοδο όπου σε ολόκληρη την Ευρώπη ξεπηδούν κινήματα, είτε αριστερά λαϊκιστικά είτε ακροδεξιά, που αμφισβητούν το ευρωπαϊκό σύστημα «όπως λειτουργεί σήμερα», σπεύδει να σχολιάσει, η κυρία Νικολαΐδη δεν ξορκίζει τις φωνές της αμφισβήτησης. Αντιθέτως, πιστεύει ότι αποτελούν σύμπτωμα ενός βαθύτερου προβλήματος το οποίο δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. «Είναι άλλο θέμα να ζητείς δημοσιονομική πειθαρχία και εντελώς διαφορετικό να το παρακάνεις με τη λιτότητα. Η διαφορά είναι ότι στην πρώτη περίπτωση προσπαθείς να έχεις τακτοποιημένους κρατικούς προϋπολογισμούς και να αυξήσεις τα έσοδα μειώνοντας τη φοροδιαφυγή ενώ στην άλλη περίπτωση απομυζείς και την τελευταία δεκάρα από τους ανθρώπους και δεν τους επιτρέπεις να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Πρέπει να αμφισβητήσουμε τον ακραίο τρόπο που συνέβη αυτό» λέει.

Το Μεταναστευτικό

Η κυρία Νικολαΐδη αμφισβητεί τον τρόπο που αντιμετωπίζει η Ευρώπη το Μεταναστευτικό. Θεωρεί ότι είναι «σκάνδαλο» η άρνηση των πλούσιων βόρειων χωρών να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Οι πολιτικοί, λέει, δεν έχουν τη βούληση και το όραμα να πουν στους πολίτες τους ότι η Ευρώπη χρειάζεται τους μετανάστες. «Είναι καλύτερα να τους φέρουμε σταδιακά. Και να αναγνωρίσουμε ότι πολλοί πρόσφυγες έχουν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και θα συνεισφέρουν στην κοινωνία που θα τους υποδεχθεί» παρατηρεί.   

Η κυρία Νικολαΐδη θεωρεί ότι η Ευρώπη αποτελεί μια «πολιτική ασφάλισης» για τους κατοίκους της. Η Ευρώπη, όμως, προσθέτει, πρέπει να αλλάξει, να επανεφεύρει τον εαυτό της. Σήμερα υπάρχουν διάφορα επίπεδα, η ευρωζώνη, η ΕΕ με το ερώτημα του Grexit, η Ευρώπη στον κόσμο. Η ευρωζώνη θα πρέπει να απαλλαγεί από τα εξωθεσμικά όργανα, τα οποία μπορεί να ήταν απαραίτητα στις έκτακτες συνθήκες της κρίσης, και να προχωρήσει σε μια πιο υπεύθυνη διακυβέρνηση, συμβατή με τις συνθήκες. «Η πρόκληση είναι να ζήσουμε ως Ενωση με τις διαφορές μας. Η Ευρώπη επιχειρεί να μπει σε τροχιά ανάπτυξης, να πάψει να διαχειρίζεται την παρακμή και να γίνει ένας πραγματικός σύμμαχος για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτόν τον μετασχηματισμό, όμως θα πρέπει να ακούμε τη φωνή της».